حوادث قفقاز را باید آغاز دوره جدیدی در روابط بین‏الملل دانست، همانطور که پایان جنگ دوم جهانی دوره جدیدی را رقم زد و همانطور که فروپاشی بلوک شرق عالم سیاست را تغییر داد. از فردای فروپاشی شوروی جهان تک قطبی شد، اگر چه بسیاری از ما هرگز تمایل نداشتیم این حقیقت را بپذیریم و در رد آن بعنوان مثال به آمارهایی که کاهش نقش آمریکا در اقتصاد جهانی را نشان می‏داد استناد می‏کردیم، امیدوار بودیم اروپا و ژاپن راهی مستقل از آمریکا در پیش بگیرند و در مقابل او بایستند. اما حقیقت این بود که اروپا دست کم برای یک سده است که از دوران اوج خود گذشته است و دیگر نه یارای ابرقدرتی دارد و نه چنین شخصیتی از خود در ذهنش باقی مانده است.

 جهان تک قطبی که در آن آمریکا در راس نظم نوین جهانی قرار گرفته بود و در رده بعدی قدرت‏های سابق حضور داشتند تبدیل به یک نظام پلیسی جهانی شد. یک دیکتاتوری بین‏المللی که در آن آمریکا تلاش داشت سلطه بلامنازع خود را بر دنیا تامین کرده جاودانه سازد. ازینرو همانطور که در کشورهای دیکتاتوری صادق است، قدرت‏های میانی در قدرت شریک شدند و همکاری‏شان خریده شد و در عوض توده محروم بین‏المللی بار این تقسیم غنایم و مالیات‏های جهانی را به دوش گرفت. ملل جهان سوم آماج سرکوب قرار گرفتند. آمریکا نوک پیکان تهاجم خود را بسوی ضعیف‏ترین‏ها گرفت. ما اغلب با خشم و ناباوری شاهد این بودیم که ابرقدرت به ضعیف‏ترین‏ها از جمله سومالی، افغانستان و عراق بی‏دفاع حمله‏ور می‏شود در حالی که میان قدرت‏های برخوردار سازش و همکاری و تقسیم غنایم حکمفرما بود. در جهان تک قطبی ضعفا له می‏شدند، کشورشان اشغال می‏شد، با تیراژ بالا مورد هدف ماشین کشتار تروریسم غرب قرار می‏گرفتند و این همه بخاطر این بود که کسی به خودش جرات ندهد ضربه‏ای هر چند کوچک به هرم ناپایدار قدرت جهانی وارد کند.

بالاخره آمریکا کار را از حد گذراند، تصور کرد دیگر حتی به قدرت‏های رده دوم هم نیازی ندارد و بسمت مهار بلند مدت قدرت‏هایی مثل روسیه گام برداشت. این اشتباه در نهایت به تغییر نظام تک قطبی و بازگشت به یک دوقطبی نامتعادل منجر شد. در نظام دوقطبی جهانی، رای ضعفا مهم فرض می‏شود، آنها را یا نمی‏کشند یا هر دو ابرقدرت با هم می‏کشند، فضایی هر چند اندک برای تنفس باز می‏شود و اگر کشوری در یکی از دو اردوگاه جای بگیرد می‏تواند خود را از نزاع‏های کوچک کنار بکشد و در انتظار نزاع بزرگ جهانی (احتمالی) بنشیند. بیچاره آن کشورهایی که نخواهند یا نتوانند در یکی از دو قطب جذب شوند، چون مثل گرجستان و اوستیا بزودی صحنه جنگ و خونریزی خواهند شد. نمونه تاریخی‏‏اش ویتنام بود که محل جنگ دو ابرقدرت شده بود. در دنیای جدید اگر مورد تجاوز یکی از قدرت‏ها قرار بگیری قدرت مخالف از تو دلجویی خواهد کرد همین است که احتمالا دوران ابوغریب‏ها را پشت سر خواهیم گذاشت و دوباره قدرت‏ها تبلیغاتی از قبیل حقوق بشر را شروع خواهند کرد تا از خود وجه‏ای اخلاقی ارائه دهند.

برای ما خوب است اگر قاطعانه به قطب در حال تشکیلی بپیوندیم که دیگر بر محور کمونیسم قرار ندارد و هدفش و نتیجه کارکردش اندکی عادلانه‏تر کردن نظام بین‏المللی است. فکر نمی‏کنم کسی در ایران هنوز به فلسفه عدم تعهد پایبند باشد چرا که زمانه تغیر کرده و همه ما از نظم تک قطبی جهانی بشدت لطمه دیده‏ایم. ما باید در کنار روسیه و چین باشیم تا آنها قادر باشند تا حدودی جلوی آمریکا را بگیرند. اگر چه یک نظام دو قطبی مخصوصا در اوایل شکل‏گیری خود می‏تواند منشا خطراتی هم باشد. در تمام طول دوران جنگ سرد هیچ‏گاه یک سرباز آمریکایی با یک سرباز روسی رودررو نشد چرا که رویارویی مستقیم نظامی می‏توانست به نابودی اتمی بینجامد اما امروز شاهدیم که آمریکا حتی وقتی درگیری بوضوح در درون حوزه نفوذ مسکو قرار دارد اقدام به لشکرکشی و حتی ارسال نیروی زمینی می‏کند، آمریکا هنوز سر عقل نیامده و امیدواریم بزودی واقعیت را بپذیرد.